شرکتهای بزرگ دنیا در موج جدید تکنولوژی و فضای استارتاپی، به توسعهی فناوریهای جدید روی آوردهاند؛ به گونهای که هر یک از استارتاپهای بزرگ و معروف دنیا مانند گوگل، مایکروسافت، آمازون، اپل، هواوی و …، شرکتهایی فناوری محور یا مبتنی بر تکنولوژی شدهاند. هوش مصنوعی در آمازون به عنوان بزرگترین شرکت تجارت الکترونیک (E-Commerce) دنیا، نقش اساسی و تعیینکننده دارد.
هوش مصنوعی واژهای است که تقریبا هر روز در رسانههای مختلف و بین افراد متعدد رد و بدل میشود. جان مککارتی (John McCarthy) که از او به عنوان یکی از پدران هوش مصنوعی یاد میشود، هوش مصنوعی را دانش و مهندسی ساخت ماشینهای هوشمند معرفی کردهاست. هوش مصنوعی، سیستمی رایانهای است که قادر است، کارهایی انجام دهد که در حالت عادی برای انجام آن، نیاز به هوشمندی انسان است. مانند ادراک تصویری، تشخیص صدا، تصمیمگیری، ترجمه از زبانی به زبان دیگر و ….
رویداد انقلاب هوش مصنوعی در آمازون
در آخرین روزهای داغ تابستانی، آکادمی دیجیکالا نکست میزبان فعالان و دوستداران هوش مصنوعی بود. در رویداد انقلاب هوش مصنوعی در آمازون، روحالله رحمانی که از چهرههای شناختهشدهی اکوسیستم کارآفرینی و نوآوری کشور است، تجارب خود در شرکت آمازون را با فعالان این حوزه به اشتراک گذاشت. دیجیکالا نکست، بازوی نوآوری شرکت دیجیکالا، روز پنجشنبه، ۲۸ شهریور میزبان این رویداد در سولهی دیجیکالا نکست واقع در کارخانهی نوآوری آزادی بود.
سوابق دکتر روحالله رحمانی
روحالله رحمانی متولد و بزرگشدهی آمریکاست. او مدرک دکتری هوش مصنوعی خود را از دانشگاه واشنگتن در سنت لوئیس گرفته است و سابقه کار در بزرگترین شرکتهای دنیا را دارد. رحمانی مدیر برنامهی شرکتهای مایکروسافت و آمازون بوده و بعد از چندین سال تصمیم گرفته است که به ایران مهاجرت کند. وی که سابقهی فعالیت آکادمیک و استادی دانشگاه تهران را نیز در کارنامهی خود دارد، چند سالی است به عنوان معاون نوآوری شرکت دیجیکالا و رئیس هیئتمدیرهی دیجیکالا نکست فعالیت میکند. در ادامه گزارش فنولوژی از سخنرانی روحالله رحمانی در مورد تجاربش در شرکت آمازون و کاربرد هوش مصنوعی در این شرکت را بخوانید.
هوش مصنوعی در آمازون
آمازون یکی از شرکتهای پیشرو در استفاده از هوش مصنوعی بوده است. آمازون در زمینهی سرمایهگذاری در حوزهی هوش مصنوعی در رتبههای اول دنیاست. در سال ۲۰۱۰ که من در آمازون فعالیت میکردم، کسی آمازون را به عنوان یک شرکت مبتنی بر هوش مصنوعی و فناوریمحور نمیشناخت و من به یاد دارم در آن زمان، در کنفرانسهای مختلف دربارهی استفاده از یادگیری ماشین در آمازون سخنرانی میکردم. پس از آنکه آمازون سرویس ابری (Cloud) خود را راهاندازی کرد، تازه به عنوان یک شرکت نوآور شناخته شد. در این ۹ سال آمازون یکی از برترین شرکتهای هوش مصنوعی دنیا شده است.
ابتدا با انتها شروع کنید
یکی از اصولی که ما در آمازون داشتیم این است که ابتدا با انتها شروع کنیم (Start with the end first)! در واقع ابتدا باید به علت و چرایی یک موضوع مانند استفاده از هوش مصنوعی بپردازیم. علت اینکه تجارب خود از شرکت آمازون را میگویم این است که از آن یاد بگیریم و در کشور خودمان پیادهسازی کنیم. آیندهی اقتصاد ما مبتنی بر موفقیت ما در هوش مصنوعی است.
GDP کشورها بعد از استفاده از هوش مصنوعی نسبت به قبل آن دو برابر میشود. این اتفاق، همان اتفاقی است که پس از استفاده از اینترنت و فراگیر شدن آن رخ داد. هوش مصنوعی مانند ریاضیات که در همهی حوزهها مورد نیاز است، پر استفاده و کاربردی است. علت اهمیت زیاد آن نیز همین است.
در چه شرکتهایی به هوش مصنوعی نیاز داریم؟
موفقیت ما در تولید محصولی ساده مانند یک لیوان وابسته به موفقیت ما در هوش مصنوعی است. خط تولید لیوان از قطعات مختلف ساخته شده که با استفاده از هوش مصنوعی میتوان پیش از وقوع هرگونه عیبی، نقص احتمالی را پیشبینی کرد. همچنین با استفاده از هوش مصنوعی میتوان بهینهترین اندازه و جنس مواد استفاده شده در ساخت لیوان را پیدا نمود. شرکتهای بزرگی مانند دیجیکالا، اسنپ، تپسی و سازمانهای دولتی به هوش مصنوعی نیاز دارند. علاوه بر آن در صنایع و کسبوکارهای کوچکتر نیز به هوش مصنوعی نیاز داریم و اگر از آن استفاده نکنیم هیچ مزیت رقابتی نخواهیم داشت. برخی از کشورها برای هوش مصنوعی استراتژی رسمی و ملی دارند.
هوش مصنوعی در آمازون چگونه شروع شد و چرا اینقدر موفق بود؟
آمازون در ابتدا یک فروشگاه کتابفروشی آنلاین بود؛ اما جف بزوس، مدیرعامل آمازون، از همان ابتدا میگفت ما یک شرکت تکنولوژی هستیم. در کتاب فروشگاه همه چیز (the everything store)، روند پیدایش و رشد آمازون به طور کامل توضیح داده شده است. بزوس به حوزههای مختلفی مانند رباتیک، هوافضا و … علاقهمند بود اما اینترنت توجهش را جلب کرد. در آن زمان، اینترنت ماهانه ۱۰ هزار درصد رشد میکرد. جف بزوس تصمیم گرفت وارد این حوزه شود.
فوت کوزهگری آمازون؛ ابتدا لیوان آب را بجوشانید
جف بزوس در ذهن خود یک فروشگاه اینترنتی بسیار بزرگ را متصور بود؛ اما نکتهی خیلی مهم و فوت کوزهگری بزوس این بود که در یک حوزهی محدود، کار را شروع کرد. برای آنکه بتوانید یک اقیانوس را به جوش آورید، ابتدا باید بتوانید یک لیوان آب را بجوشانید. سنگ بزرگ نشان نزدن است. البته اگر به همان سنگ آرامآرام ضربه بزنید و آن را به قطعات کوچکتر تقسیم کنید، موفقیت ممکن میشود. آمازون با حوزهی کتاب شروع کرد زیرا تنوع و ماندگاری کتاب بسیار بالاست و سختیهای نگهداری مواد فاسدشدنی را نداشت. یکی از مدیران ارشد مایکروسافت یک بار به من گفت چگونه یک کتابفروشی توانسته است از مایکروسافت جلو بزند؟ علت این بود که آمازون هیچ وقت یک کتابفروشی نبود! همیشه یک شرکت تکنولوژی بود.
بیانیهی ماموریت (Mission statement) آمازون
در بیانیهی ماموریت آمازون، هیچ جا عنوان نشده که میخواهیم یک E-Commerce موفق باشیم. قبل از شروع فعالیتم در آمازون، در دانشگاه پرینستون از جف بزوس شنیدم که بیانیهی ماموریت آمازون این است:
!We want to be the world’s most customer-centric company
ما میخواهیم مشتریمحورترین شرکت دنیا باشیم!
در آن زمان به حرف بزوس خندیدم اما پس از استخدام در آمازون متوجه شدم که اگر اینگونه نباشیم، از شرکت اخراج میشویم! در یک شرکت با چنین دیدگاهی محصولی مانند الکسا تولید میشود.
آمازون در زمینههای مختلفی سرمایهگذاری کرده است. برخی از این سرمایهگذاریها در حوزهی تجارت الکترونیک بوده و تعدادی نیز در زمینههای دیگری مانند رباتیک است. برای مثال در حوزهی رباتیک و انبارداری (warehousing)، آمازون در حال کار بر روی ربات Kiva System و استفاده از آن است. آمازون آنقدر فرایند Warehouse را بهینه کرده که تبدیل به یک ارائه دهنده Warehouse as a service شده است.
در نوآوری تنها نباید به آمریکا و اروپا توجه کنیم؛ بلکه بیشتر از آن باید به چین توجه داشته باشیم. حتی به سمت کشورهای دیگری مثل ایران نیز بروید. در ایران اتفاقاتی میافتد که تاثیر آن را دو یا سه سال دیگر میبینید. ما میخواهیم از همه یاد بگیریم تا هم آشنا شویم و هم بفهمیم ما باید چه کنیم.
مسئولیت من در آمازون؛ ساخت آمازونی بهتر از آمازون!
وقتی در آمازون مشغول به فعالیت بودم، مسئولیت من ساخت یک آمازون بهتر از آمازون فعلی بود. در ایران هم مسئولیت من تغییر نکرده است. من موظفم چیزی بهتر از آمازون و مایکروسافت در ایران بسازم. امیدوارم همهی شما نیز این مسئولیت را بر دوش خود ببینید. چیزی بسازید که بهتر از همهی رقبا در دنیا باشد. این امید را داشته باشید که میتوانید این کار را انجام دهید. از ساختمان بیرون بزنید و مشکلات واقعی را پیدا کنید؛ مشکلات واقعی و محسوس و با جزئیات.
در مایکروسافت که بودم، صحبت این بود که ما بیش از یک میلیارد مشتری داریم؛ ما چند مشتری نداریم؟ ۶ میلیارد نفر دیگر چه کسانی هستند و به چه چیزی نیاز دارند؟
وب سرویس آمازون (Amazon Web Services)
آمازون مخترع سرویسهای ابری در دنیاست. AWS که ارائهدهندهی خدمات ابری آمازون است، ۱۰ هزار مشتری در دنیا دارد. هر کدام از این مشتریها، خود یک کسبوکار بزرگ یا کوچک هستند. شرکتهایی مانند نتفلیکس، زیمنس، پینترست، NFL و … ، همگی از AWS استفاده میکنند. ۸۱ درصد کل پروژههای مبتنی بر ابر در دنیا، بر روی وب سرویس آمازون انجام میشود. آمازون میخواهد زیرساخت همهی شرکتهای جهان شود.
علت رشد نوآوری در برخی از کشورها دلایل مختلفی دارد. بخشی به خاطر استعداد، بخشی به خاطر سابقهی آن کشور و بخش مهمی نیز مربوط به زیرساخت است. آمازون خدمات متعددی را As A Service ارائه میدهد؛ مانند خدمات پردازش تصویر و صدا، پردازش تصویر، چتباتها و …. در واقع به جای اینکه، تک تک این سرویسها را خودتان بسازید و توسعه دهید، میتوانید در کمتر از ۶۰ ثانیه از سیستمهای توسعهدادهشده توسط آمازون استفاده کنید. آمازون در سال ۲۰۱۸، ۲۳ میلیارد دلار در R&D سرمایهگذاری کرده است.
ویژگیهای یک کارآفرین موفق
یک کارآفرین موفق همزمان باید دو ویژگی را داشته باشد؛ اول اینکه حس فوری بودن و سرعت بالا داشته باشد. همزمان باید در نظر داشته باشد که انجام این کار ممکن است خیلی طولانی باشد. اگر تنها یکی از این ویژگیها را داشته باشید، هیچ وقت کارآفرین موفق نمیشوید. امروز فوقالعاده ارزشمند است اما انجام بسیاری از کارها، بیش از یک روز طول میکشد. از گذر زمان و کوشش کردن نترسید. ما باید در طول یک ماراتن چند ساله تلاش کنیم.
آمازون و هوش مصنوعی در آمازون چگونه موفق شد؟
این سوال، بسیار مهم است و میخواهیم یاد بگیریم آمازون چه کاری انجام داده است. در ادامه مهمترین موارد را ذکر میکنیم:
۱-علل موفقیت آمازون و هوش مصنوعی در آمازون – مدل نوآوری (Innovation Model)
این مورد، پیچیدهترین علت موفقیت آمازون است. مدل نوآوری آمازون با بسیاری از شرکتهای دنیا متفاوت است. به علت موفقیت آمازون در این مدل، بسیاری از افراد از آن الگوبرداری کردهاند. جف بزوس با قدرت بر روی این مدل نوآوری تاکید داشت؛ وی معتقد بود ما به این شکل کار میکنیم و جور دیگری نیز جلو نمیرویم؛ هر کس مخالف است اخراج! نوآوری تنها یک مهارت نرم نیست و باید با مهارتها و دانش مهندسی، پلتفرم و … همراه باشد.
چرا نوآوری در شرکتها پس از یک بازه زمانی متوقف میشود؟
بخشهای مختلف یک شرکت نیاز دارند که به قسمتهای دیگر دسترسی داشته باشند. گاهی نیز مشکلاتی در قسمتی از کد شرکت به وجود میآید که باید تغییراتی دهیم تا کد اصلاح شود. با اعمال این تغییرات مشکلات جدیدی به وجود میآیند. وقتی یک شرکت خیلی بزرگ میشود و کد آن نیز گسترش پیدا میکند، ایجاد تغییر بسیار بسیار سخت میشود و در نتیجه روند نوآوری متوقف میگردد. کلید نوآوری در چنین شرکتهای Service-Oriented Architecture (معماری سرویس محور) است.
استیو یگی، گوگل، آمازون و دیگر هیچ!
استیو یگی (Steve Yegge) که یک برنامهنویس و بلاگر بود و سابقهی کار در هر دو شرکت گوگل و آمازون را داشته است، به اشتباه در سال ۲۰۱۱، یکی از یادداشتهای شخصی خود را در +Google منتشر کرد. این متن ۳۷۰۰ کلمهای به خاطر انتقاد از فرهنگ داخلی گوگل، بسیار مورد توجه رسانهها قرار گرفت. او مدیرعامل سابق خود یعنی جف بزوس را Dread Pirate Bezos (بزوس، غارتگر ترسناک) خوانده است. بخش کلیدی متن استیو یگی، Jeff Bezos’s Big Mandate (اجبار بزرگ جف بزوس) نام دارد. در واقع جف بزوس به همه یک ایمیل میفرستد که هفت دستور دارد. در ادامه مهمترین نکات این ایمیل را بررسی میکنیم.
مهمترین نکات ایمیل جف بزوس به کارمندانش
- اعضای هر تیم مجبورند دیتا و سرویسهای خود را از طریق رابطها (interfaces) در اختیار بقیهی تیمها قرار دهند.
- تیمها از طریق این رابطها با یکدیگر ارتباط برقرار خواهند کرد. [در آمازون هر تیم بر روی یک کار خاص فعالیت میکند. مثلا یک تیم مسئول سیستم پرداخت است، کی تیم مسئول انبارداری، یک تیم مسئول front-end و …. در مدل جدید آمازون، هر تیم به تیمهای دیگر از طریق رابطها (و نه به طور مستقیم) دسترسی دارد. در واقع هر تیم، خدمتش را As A Service به کل اعضای شرکت ارائه میدهد. اگر یک بخش شرکت به fraud detection نیاز داشته باشد، مشتری یک بخش دیگر میشود. در واقع شرکت به چندین استارتاپ کوچک تبدیل میشود.]
- هیچ روش دیگری برای ارتباط دو تیم در شرکت وجود ندارد. [تیمها در آمازون به اندازهای هستند که با خوردن دو پیتزا سیر شوند! یعنی تیمهای ۴ تا ۷ نفره]
- فناوری مورد استفاده برای انجام کار مهم نیست. تنها عملکرد مهم است.
- هر کدام از تیمها، بدون هیچ استثنائی، باید بتوانند به عنوان محصولی مستقل، سرویس خود را به بازار عمومی عرضه کنند.
- هر کس موارد ذکرشده را انجام ندهد، اخراج خواهد شد.
- متشکرم؛ روز خوبی داشته باشید!
قبل از مشتری مشکل را کشف کنید
یکی از مواردی که آمازون واقعا به شکل جدی اعتقاد داشت این بود که مشتری هیچ موقع نباید مشکل را قبل از شما متوجه شود. در واقع باید سیستمهای نظارتی ایجاد شود که قبل از مشتریان مشکل را بفهمد و به شما اخطار دهد. یکی از برنامهنویسان تازهکار تیم من، یک بار محصولی را لانچ کرد که مشتری آن تیمهای داخلی شرکت بودند. تیمهایی که به عنوان مشتری ما بودند، به ما ایمیل زدند و یک اشکال را تذکر دادند. یعنی مشتری قبل از ما مشکل را کشف کرد! بابت همین موضوع نزدیک بود من را اخراج کنند.
۲-علل موفقیت آمازون و هوش مصنوعی در آمازون – مدل کسبوکار (Business Model)
بسیار کم پیش میآید که شما بخواهید یک محصول هوش مصنوعی را بخرید. وقتی فروش محصولات هوش مصنوعی ممکن نیست، باید مدل کسبوکار را تغییر داد؛ یعنی باید محصول خود را به شکل خدمات (As A Service) ارائه دهیم. در واقع مشتریان خدمات ما را میخرند نه محصولمان. همه چیز را میتوان به عنوان یک سرویس به بقیه ارائه کرد؛ برای مثال: هوش مصنوعی به عنوان سرویس، کلانداده به عنوان سرویس، بلاکچین به عنوان سرویس و ….
اگر همهی شرکتها بخواهند در همهی زمینهها تیم داشته باشند و به شکل داخلی کار کنند، هزینهها بسیار بالا میرود و نیروی انسانی کافی نیز برای این کار موجود نیست. در مدل جدید کسبوکار As A Service، رشد به شکل نمایی خواهد بود. پس از آمازون، شرکتهای بزرگ دیگری نیز به درستی این نوع مدل کسبوکار را پیادهسازی کردند؛ برای مثال هواوی یکی از این شرکتهاست. چین ۲۰۱۴ با چین ۲۰۱۹ کاملا متفاوتند. چین در این ۵ سال چنان رشدی کرده که در برخی حوزهها حتی از اروپا و آمریکا هم جلو زده است.
آمازون بسیار صبور است
یکی از موارد مهم دیگر در مدل کسبوکار آمازون، صبور بودن آنهاست. آمازون رویکرد بسیار متفاوتی نسبت به زمان دارد و روی افقهای دور تمرکز میکند. زمانی که شرکتهای دیگر حاضر نبودند سود کمتر از ۵۰ درصد داشته باشند، سود آمازون ۲ تا ۳ درصد بود. شرکتهایی مانند آمازون و مایکروسافت میدانستند Cloud چه ارزشی دارد و به کم بودن لحظهای سود توجهی نداشتند. ما همزمانی که میدویم باید صبور باشیم. صبوری به معنی منتظر بودن نیست. صبر مانند کوهنوردی است. در کوهنوردی هر موقع به .مشکل یا مانعی برمیخورید، ممکن است پشیمان شوید و بازگردید یا صبوری کنید و ادامه دهید. اگر ادامه دادن مسیر را انتخاب کنید یعنی آدم صبوری هستید.
۳-علل موفقیت آمازون و هوش مصنوعی در آمازون – همکاری با دانشگاهها و مشارکت در ثبت پتنت
نوآوری را نمیشود همیشه خرید. اگر خودتان مدل نوآوری درستی نداشته باشید، خرید استارتاپها و در واقع خرید نوآوری، آوردهای ندارد. بسیاری از ادغامها و مالکیتها، مشکلات متعددی را برای صاحبان کسبوکار به وجود میآورند. شما باید سعی کنید اکوسیستم به وجود آورید. در یک اکوسیستم، مشارکت و همکاری با دانشگاهها بسیار مهم است. همکاری با دانشگاه علاوه بر اینکه موجب تولید مقاله میشود، باید موجب ثبت پتنت و خلق ارزش در صنعت نیز شود.
در اکوسیستم سیلیکونولی، اشتراکگذاری پتنت و نیروی انسانی کاملا مرسوم است. حرکت نیروی انسانی در شرکتهای مختلف، مانند آب جاری کل اکوسیستم را تقویت میکند. با سینرژی میتوانید بهترین رشد را داشته باشید. یک نفر نمیتواند دنیا را عوض کند اما همه با هم میتوانیم.
ثبت پتنت در آمازون
آمازون با چند دانشگاه، برنامهها و همکاریهای بسیار عمیقی دارد. علاوه بر آن، برنامههای همکاری فراگیر با دانشگاهها نیز دارند. برای مثال، آمازون با موسسهی پژوهشی ماکس-پلانک همکاری بسیار عمیقی دارد. در سال ۲۰۱۷، آمازون ۱.۵ میلیون دلار خرج پژوهش در این موسسه کرد. آمازون هر سال، ۵۰۰ هزار دلار نیز به عنوان Research Award (به عنوان گرنت) به پژوهشگران اهدا میکند. در سال ۲۰۱۸، آمازون از ۸۲ پژوهشگر تحت همین برنامه حمایت کرد. در سال ۱۹۹۷، وقتی آمازون وارد بورس شد، ۴ پتنت تاثیرگذار داشت. در سال ۲۰۱۸، آمازون ۲۰۳۵ ثبت کرده است.
۳ فایدهی ثبت پتنت برای کسبوکارها
- انحصاری کردن توسعهی محصول و فناوری به کسبوکار خود و پیگیری قضایی بر علیه رقبا. [این استفاده، کمترین فایدهی پتنت است]
- استفادهی دفاعی از پتنت. اگر شرکت دیگری بر علیه شما شکایت کند، با استفاده از پتنتهایتان، شما نیز میتوانید بر علیه آنها شکایت کنید. [این استفاده برای شرکتهای بزرگ است]
- پتنت در ارزشگذاری شرکت شما تاثیر مستقیم دارد.
ما در دیجیکالا، در ثبت پتنت خیلی عقب هستیم. چیزهای زیادی داریم که قابل ثبت هستند. امیدواریم به زودی دیجیکالا وارد بورس شود و در آن زمان، پتنت در ارزش دیجیکالا بسیار مهم خواهد بود. در آمازون یک گروه ثبت پتنت داشتیم و با مشارکت یکدیگر، چیزهای جدیدی اختراع میکردیم. خود من در زمان حضورم، ۵ پتنت برای آمازون ثبت کردم.
جایگاه ایران در چرخهی ارزش هوش مصنوعی کجاست؟
ما در ایران فعلا نمیتوانیم وارد حوزهی سختافزار شویم؛ زیرا حداقل باید بازاری به اندازهی ۳۰۰ میلیون کاربر داشته باشیم. البته برای استفادههای خیلی خاص ممکن است سختافزاری تولید کنیم؛ اما لزومی هم ندارد که فقط در حوزهی نرمافزار باشیم. ما میتوانیم در ایران کار زیرساختی نرمافزاری As A Service انجام دهیم. در این مدل کسبوکار بیشترین رشد را خواهیم داشت و به راحتی میتوانیم صادرات داشته باشیم.
شبکهسازی در فضای کار اشتراکی دیجیکالا نکست
شبکهسازی در فضای کار اشتراکی دیجیکالا نکست
کار تیمی در دیجیکالا نکست
رویداد انقلاب هوش مصنوعی در آمازون
رویداد انقلاب هوش مصنوعی در آمازون
رویداد انقلاب هوش مصنوعی در آمازون
رویداد انقلاب هوش مصنوعی در آمازون
رویداد انقلاب هوش مصنوعی در آمازون