هوش مصنوعی، یقینا فناوری انقلابی قرن ۲۱ بوده است. این فناوری، در جزء جزء زندگی امروز دخیل شده است و آن را تحت تاثیر قرار داده است؛ لذا، لازم است شناخت خوبی از هوش مصنوعی و شاخه‌های آن پیدا کنیم. در این مقاله از فنولوژی، انواع و شاخه های هوش مصنوعی را بررسی می‌کنیم.
تعریف و شاخه های هوش مصنوعی چیست؟
در سال ۱۹۵۶، جان مک‌کارتی، پدر هوش مصنوعی، AI را این‌گونه تعریف کرد: دانش و مهندسی ساخت ماشین‌های هوشمند. البته تعاریف دیگری نیز برای هوش مصنوعی ارائه می‌کنند؛ مانند: توسعه‌ی سیستم‌های رایانه‌ای با توانایی انجام کارهایی که به هوشمندی انسانی نیازمندند؛ مانند تصمیم‌گیری، شناخت اشیا (Object Detection)، توانایی حل مسائل پیچیده و ….
سطوح هوش مصنوعی
اگر بخواهیم به شکل دقیق بگوییم، هوش مصنوعی، سه سطح متفاوت دارد:
۱-هوش مصنوعی محدود (Artificial Narrow Intelligence)
۲-هوش مصنوعی عمومی (Artificial General Intelligence)
۳-هوش مصنوعی سوپر (Artificial Super Intelligence)
لازم به ذکر است، موارد ذکرشده سه سطح هوش مصنوعی هستند، نه سه نوع آن. حال به بررسی دقیق‌تر هر یک می‌پردازیم.
سطوح هوش مصنوعی – هوش مصنوعی ضعیف (ANI)
هوش مصنوعی ضعیف (Weak AI)، سطحی از هوش مصنوعی است که در آن تنها قادر به استفاده از ماشین‌هایی با دامنه‌ی اختیارات محدود و وظایف کاملا تعیین‌شده، هستیم. در این سطح، ماشین‌ها توانایی فکر کردن ندارند و تنها مجموعه‌ای از کارهای از پیش تعیین‌شده را انجام می‌دهند.
سیری، الکسا، خودروهای خودران، Alpha-Go، ربات انسان‌نمای سوفیا (Sophia the humanoid) و نمونه‌های متعدد دیگر، همگی مثال‌هایی از هوش مصنوعی محدود هستند. تقریبا همه‌ی سیستم‌های ساخته‌شده‌ی مبتنی بر هوش مصنوعی تا به امروز، همگی زیر چتر بزرگ هوش مصنوعی محدود یا ضعیف قرار می‌گیرند.
سطوح هوش مصنوعی – هوش مصنوعی عمومی (AGI)
هوش مصنوعی عمومی یا قوی (Strong AI)، سطحی از هوش مصنوعی است که در آن، ماشین‌هایی بسیار هوشمند و با توانایی‌های تصمیم‌گیری، جای می‌گیرند. تا کنون چنین ماشینی ساخته نشده‌است؛ اما، پیش‌بینی می‌شود به زودی هوش مصنوعی قوی گسترش یابد. به گفته‌ی برخی از محققان، هوش مصنوعی قوی، می‌تواند خطری جدی برای بشریت ایجاد کند. استفن هاوکینگ در این باره می‌گوید:
توسعه و پیشرفت هوش مصنوعی قوی، می‌تواند پایان‌دهنده‌ی تاریخ بشریت باشد. Strong AI، می‌تواند اختیار خود را در دست بگیرد و با نرخی بسیار سریع به بازطراحی خود بپردازد. انسان‌ها به دلیل محدودیت‌های بیولوژیکی، قادر به رقابت با ربات‌های هوشمند نخواهند بود و سرانجام نابود می‌شوند.
سطوح هوش مصنوعی – هوش مصنوعی سوپر (ASI)
هوش مصنوعی سوپر، سطحی از پیشرفت در این حوزه است که در آن ماشین‌ها بر انسان‌ها فائق آمده و بر ما مسلط می‌شوند. این سطح از هوش مصنوعی، هنوز در حد یک فرضیه باقی مانده و تنها در فیلم‌ها و داستان‌ها، نمودهایی از آن را می‌بینیم.
ایلان ماسک در این باره می‌گوید: نرخ رشد هوش مصنوعی به طور اعجاب‌آوری سریع است. تنها در صورتی متوجه رشد سریع و نمایی هوش مصنوعی می‌شوید، که با گروه‌های پیش‌رو در این زمینه مانند Deepmind، ارتباط نزدیک داشته باشید. احتمالا تا ۵ یا ۱۰ سال آینده با خطر جدی مواجه می‌شویم.
حال انواع هوش مصنوعی را بر اساس کاربردهایی که دارند بررسی می‌کنیم.
انواع هوش مصنوعی
اگر بخواهیم تقسیم‌بندی خوبی از هوش مصنوعی داشته باشیم، می‌توانیم آن را بر اساس کاربردهایش گروه‌بندی کنیم. انواع هوش مصنوعی بر اساس کاربرد عبارتند از:
- ماشین‌های هوش مصنوعی واکنش‌گر (Reactive Machines AI)
- هوش مصنوعی با حافظه محدود (Limited Memory AI)
- هوش مصنوعی مبتنی بر تئوری ذهن (Theory Of Mind AI)
- هوش مصنوعی خودآگاه (Self-aware AI)
انواع هوش مصنوعی – ماشین‌های هوش مصنوعی واکنش‌گرا
این نوع از ماشین‌ها، تنها بر اساس داده‌های فعلی و شرایط کنونی عمل می‌کنند. ماشین‌های هوش مصنوعی واکنش‌گرا، نمی‌توانند بر اساس داده‌های فعلی، شرایط آینده را پیش‌بینی کنند و تنها بر اساس مجموعه‌ای از دستورات از پیش تعیین‌شده و محدود عمل می‌کنند.
مثال معروف این نوع از ماشین هوش مصنوعی، برنامه‌ی شطرنج‌باز شرکت IBM است که توانست Garry Kasparov، قهرمان جهانی شطرنج، را شکست دهد.
انواع هوش مصنوعی – هوش مصنوعی با حافظه محدود
همان‌طور که از اسم این نوع از ماشین‌ها برمی‌آید، می‌توانند مجموعه‌ای از داده‌ها را در حافظه‌ی خود ذخیره کنند و بر اساس آن، تصمیم‌هایی بهینه و مناسب بگیرند. هوش مصنوعی با حافظه محدود، با استفاده از داده‌هایی که در حافظه‌ی کوتاه‌مدت خود ذخیره کرده، می‌تواند تصمیمات سنجیده‌ای بگیرد.
خودروهای خودران، نمونه‌ای از ماشین‌های هوش مصنوعی با حافظه محدود است. این خودروها، به وسیله‌ی سنسورهای مختلف، عابران، سایر ماشین‌ها، علائم راهنمایی و رانندگی، شیب جاده و … را تشخیص می‌دهند و از هرگونه تصادف جلوگیری می‌کنند.
انواع هوش مصنوعی – هوش مصنوعی مبتنی بر تئوری ذهن
هوش مصنوعی مبتنی بر تئوری ذهن، گونه‌ی پیچیده‌تری از هوش مصنوعی است. این نوع هوش مصنوعی، اهمیت زیادی در روانشناسی دارد. تمرکز اصلی هوش مصنوعی مبتنی بر تئوری ذهن، حوزه‌ی هوش احساسی است. با استفاده از آن، قادر هستیم، احساسات و تفکرات انسانی را راحت‌تر درک کنیم. هوش مصنوعی مبتنی بر تئوری ذهن، هنوز توسعه‌ی زیادی نیافته‌است؛ اما، تحقیقات زیادی در این زمینه در حال انجام است.
انواع هوش مصنوعی – هوش مصنوعی خودآگاه
در حال حاضر، ساخت ماشین هوش مصنوعی که بدون دخالت انسان، تصمیم‌گیری کند، ممکن نیست و با شرایط فعلی فناوری، چنین چیزی ممکن نیست. اما، شاید در آینده و با استفاده از یک هوش مصنوعی بسیار پیشرفته، چنین امری ممکن شود.
شاخه های هوش مصنوعی
هوش مصنوعی، موضوعی بسیار گسترده است که شاخه‌های متعددی دارد. شاخه های هوش مصنوعی عبارتند از:
۱-یادگیری ماشینی (machine learning)
۲-یادگیری عمیق (deep learning)
۳-پردازش زبان طبیعی (natural language processing)
۴-رباتیک (robotics)
۵-سیستم‌های متخصص (expert systems)
۶-منطق فازی (fuzzy logic)
شاخه های هوش مصنوعی – یادگیری ماشینی
یادگیری ماشین، دانش تواناسازی ماشین‌هاست برای تفسیر، پردازش و آنالیز داده برای حل مسائل دنیای واقعی.
یادگیری ماشینی، به طور کلی شامل سه حوزه می‌شود:
در مقالات قبلی فنولوژی، در مورد این موضوعات توضیح داده‌ایم و در آینده هم مفصل‌تر، توضیح خواهیم داد.
شاخه های هوش مصنوعی – یادگیری عمیق
یادگیری عمیق، به کارگیری شبکه‌های عمیق عصبی برای پردازش داده‌های پیچیده و با ویژگی‌های متعدد است. یادگیری عمیق در واقع گونه‌ی پیشرفته‌تر یادگیری ماشین است که برای تحلیل داده‌های با حجم و پیچیدگی زیاد، به کار می‌رود.
تشخیص هویت از روی چهره، خودروهای خودران، دستیارهای مجازی مانند سیری و الکسا، همگی از الگوریتم‌های یادگیری عمیق استفاده می‌کنند.
شاخه های هوش مصنوعی – پردازش زبان طبیعی (NLP)
پردازش زبان طبیعی، تحلیل و آنالیز زبان انسانی برای دستیابی به نتایج قابل استفاده برای گسترش یک کسب‌وکار است. توئیتر با استفاده از پردازش زبان طبیعی، محتوای مرتبط با تروریسم را حذف می‌کند. آمازون برای ایجاد تجربه‌ای بهتر برای کاربران، نظرات آن‌ها را آنالیز می‌کند و متناسب با آن، سیستم‌های خود را تغییر می‌دهد.
شاخه های هوش مصنوعی – رباتیک
رباتیک یکی از شاخه‌های هوش مصنوعی است که به کاربردهای ربات‌ها در حوزه‌های مختلف می‌پردازد. ربات‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، قادرند در فضاهای روزمره، اعمال با معنی انجام دهند. ربات انسان‌نمای سوفیا، یکی از بهترین مثال‌ها برای ربات‌های مبتنی بر هوش مصنوعی است.
شاخه های هوش مصنوعی – سیستم‌های متخصص
سیستم متخصص، یک سیستم رایانه‌ای مبتنی بر هوش مصنوعی با توانایی یادگیری و تصمیم‌گیری است.
سیستم‌های متخصص، برای حل مسائل پیچیده، از منطق if-then استفاده می‌کنند. این سیستم‌ها، از رویه‌های رایج برنامه‌نویسی استفاده نمی‌کنند. ماشین‌های متخصص در حوزه‌های مختلفی مانند، مدیریت اطلاعات، سیستم‌های پزشکی، آنالیز وام، شناسایی ویروس و … کاربرد دارند.
شاخه های هوش مصنوعی – منطق فازی
منطق فازی، یک متد و رویکرد محاسباتی بر پایه‌ی نظریه‌ی سطوح مختلف درستی (degrees of truth) است. این منطق، از منطق رایج صفر و یکی رایانه‌ها، پیروی نمی‌کند. منطق فازی در حوزه‌های پزشکی که نیازمند توانایی تصمیم‌گیری است، استفاده می‌شود. همچنین، در گیربکس‌های اتوماتیک و پارکینگ‌های خودرو، از منطق فازی استفاده می‌شود.
منبع: EDUREKA
