MRI از یک میدان مغناطیسی قوی و امواج رادیویی برای تولید یک تصویر پرجزییات از اندام‌ها و بافت‌های بدن استفاده می‌کند. از زمان اختراع آن، پزشکان و محققان همواره به اصلاح روش‌های ام آر آی برای کمک در کارهای پزشکی و تحقیقاتی پرداخته اند. توسعه‌ی ام آر‌ای علم پزشکی را دگرگون ساخته است.
در این مقاله از فنولوژی به طور اختصاصی به اسکن MRI، نحوه‌ی کار آن و این‌که چگونه پزشکان از آن استفاده می‌کنند، می‌پردازیم.
چند حقیقت کوتاه در باره‌ی اسکن MRI
- اسکن MRI حساسیت‌زا نیست و روشی بدون درد است.
- هزینه‌ی یک دستگاه ام آر آی در حالت پایه از ۱۵۰۰۰۰ دلار شروع می‌شود و می‌تواند از میلیون‌ها دلار نیز تجاوز کند.
- ژاپن بیشترین سرانه‌ی تعداد اسکنرهای MRI با نرخ ۴۸ دستگاه برای هر ۱۰۰۰۰۰ نفر را دارد.
دستگاه اسکنر ام آر آی از چه اجزایی ساخته شده است؟
یک اسکنر MRI از یک آهن‌ربای بزرگ، امواج رادیویی و کامپیوتر برای ایجاد یک تصویر پرجزییات و موضعی از اندام‌ها و ساختارهای بدن استفاده می‌کند. خود اسکنر بهطور معمول از یک تونل بزرگ و یک تخت در وسط آن تشکیل شده است، تا این امکان را فراهم آورد که بیمار به داخل تونل کشیده شود. یک اسکن MRI با سی‌تی اسکن‌ها و اسکن با اشعه x متفاوت است و اساسا از اشعه‌های یونیزه‌کننده استفاده نمی‌کند. توسعه‌ی ام آر آی می‌تواند نمایان‌گر یک نقطه‌ی عطف در دنیای پزشکی باشد. پزشکان، دانشمندان و محققان هم اکنون قادراند تا درون بدن انسان را با استفاده از یک دستگاه غیرحساسیت‌زا معاینه کنند.
MRI در چه مواردی استفاده می‌شود؟
- ناهنجاری‌های مغز و نخاع
- تومورها، کیست‌ها و سایر ناهنجاری‌های نقاط مختلف بدن
- غربالگری سرطان سینه برای زنانی که با ریسک بالایی از ابتلا به سرطان سینه مواجه اند
- جراحات و ناهنجاری‌های مفاصل، مانند کمر و زانو
- انوع خاصی از مشکلات قلبی
- بیماری‌های کبد و ناهنجاری‌های سایر اندام‌ها
- ارزیابی درد ناحیه‌ی لگن در زنان؛ که شامل فیبروم رحم(Fibroids) و آندومتریوز(Endometriosis) می‌شود
- ناهنجاری‌های مشکوک دهانه‌ی رحم در زنان
مطمئناً این لیست، لیست کاملی نیست. چراکه حوزه‌های استفاده از تکنولوژی MRI همواره در حال گسترش است.
شرایط ایمنی لازم برای ثبت ام آر آی
آمادگی‌های بسیار کمی برای ثبت اسکن MRI لازم است. هنگام ورود به بیمارستان، پزشکان ممکن است از بیمار درخواست کنند که روپوش بپوشد. به‌علت وجود آهنربا، بسیار مهم است که اشیای فلزی در اسکنر قرار نگیرند. دکتر از بیمار درخواست می‌کند که هرگونه جواهر و زیورآلات که ممکن است در معرض دستگاه قرار بگیرند را از تن درآورد. افرادی که هرگونه شئ فلزی از قبیل: گلوله، ترکش و سایر اجزای فلزی، در درون بدن خود دارند، ممکن است نتوانند از اسکن ام آر آی استفاده کنند. این مورد ممکن است شامل افرادی که از ایمپلنت‌های پزشکی مانند حلزونی مصنوعی، کلیپس‌های آنورزیم و پیس‌میکرها استفاده می‌کنند نیز بشود. افرادی که در مکان‌های بسته مضطرب و عصبی می‌شوند باید این مورد را به پزشک خود گزارش دهند. اغلب، استفاده از دارو می‌تواند روند اسکن MRI را راحت‌تر کند. بیماران گاهی از یک تزریق درون وریدی از مایع کنتراست‌زا برای بهبود دید یک بافت مخصوص در اسکن استفاده می‌کنند. رادیولوژیست‌ها، یعنی افرادی که متخصص تصاویر پزشکی هستند، با افراد درباره‌ی پروسه‌ی اسکن ام آر آی صحبت می‌کنند و هر سوالی که ممکن است درباره روند اسکن داشته‌باشند را پاسخ می‌دهند.
درطول اسکن ام آر آی
زمانی که بیماران وارد اتاق اسکن می‌شوند پزشکان به آن‌ها کمک می کنند تا روی تخت اسکن قرار بگیرند و دراز بکشند. کارکنان مطمئن می‌شوند تا جایی که ممکن است راحتی بیماران را با دراختیار گذاشتن پتو یا کوسن فراهم کنند. گوش‌بند‌ها یا هدفون‌هایی در اختیار بیمارن قرار داده می‌شود تا سروصداهای بلند دستگاه اسکنر را مسدود کنند. همچنین آن‌ها می توانند به موسیقی گوش دهند تا اضطراب خود درهنگام اسکن را کاهش دهد. در هنگام اسکن، متخصص MRI از طریق تلفن داخلی اتاق اسکن با بیمار ارتباط برقرار می‌کند، تا مطمئن شود که احساس راحتی می‌کند. آن‌ها تا زمانی که بیمار آماده نباشد اسکن را آغاز نخواهند کرد. ساکن ماندن در زمان اسکن بسیار حیاتی است. هر حرکتی می‌تواند تصویر ایجاد شده را مختل کند؛ درست مانند زمانی که دوربین سعی دارد تا از یک سوژه‌ی متحرک عکس بگیرد. این امری بسیار معمول است. بسته به نوع عکس، گاهی ممکن است لازم باشد که بیمار نفس خود را حبس کند. اگر بیماران در طول اسکن احساس ناراحتی دارند، می‌توانند از طریق تلفن داخلی با متخصص MRI صحبت کنند و حتی درخواست کنند که اسکن متوقف شود.
بعد از اسکن
بعد از اسکن رادیولوژیست عکس را معاینه می‌کند تا متوجه شود که آیا به موارد بیشتری نیاز هست یا نه. اگر رادیولوژیست تصویر را تایید کند بیمار می‌تواند به خانه برود.
اثرات جانبی
به‌ندرت ممکن است که بیمار با اثرات جانبی اسکن MRI مواجه شود. هرچند ماده حاجب پزشکی(ماده کنتراست‌زا پزشکی یا Contrast Dye) می‌تواند باعث ایجاد حالت تهوع، سردرد، سوزش و یا درد در نقاط تزریق شود. حساسیت به مواد کنتراست‌زا نیز امری نادر، اما امکان‌پذیر است. در صورت ایجاد هرگونه عکس‌العمل و واکنش منفی متخصص را مطلع کنید. همچنین افرادی که دچار ترس از فضاهای بسته (claustrophobia) هستند و یا با فضاهای بسته احساس راحتی نمی‌کنند، گاهی ممکن است از دشواری‌های رفتن درون دستگاه اسکن MRI گلایه کنند.
عملکرد
یک دستگاه MRI شامل دو آهن‌ربای بزرگ است. این دو بخش مهم ترین قسمت های این دستگاه اند. بدن انسان بهطور عمده از مولکول های آب ساخته شده؛ که از اتصال اتم‌های هیدورژن و اکسیژن ایجاد شده است. در مرکز اتم یک جزء کوچک‌تر به نام پروتون قرار دارد، که مانند یک آهنربا عمل می‌کند و نسبت به هر میدان مغاطیسی حساس است. بهطور معمول مولکول‌های آب موجود در بدن به‌صورت رندوم قرار گرفته اند. اما هنگام ورود به اسکنر ام آر آی، آهن‌ربای اول باعث می‌شود که مولکول‌های آب در یک مسیر مشخص، به‌سمت شمال یا جنوب، قرار بگیرند. سپس میدان مغناطیسی دوم در یک سری از پالس‌های سریع متوالی، خاموش و روشن می‌شود؛ که باعث می‌شود اتم های هیدوژن هنگام روشن شدن میدان تراز خود را تغییر دهند و پس از خاموش شدن آن به حالت اصلی خود بازگردند. عبور جریان الکتریسیته از میان سیم پیچ‌ها که باعث ایجاد لرزش‌هایی در آن‌ها می‌شود و میدان مغناطیسی تولید می‌کند، دلیل سروصداهای موجود در درون اسکنر است. گرچه بیماران نمی‌توانند این تغییرات را احساس کنند، اسکنر آن‌ها را معاینه می‌کند و با ارتباط با یک کامپیوتر می‌تواند یک تصویر پرجزییات موضعی را برای رادیولوژیست ایجاد کند.
fMRI چیست؟
Functional magnetic resonance imaging یا fMRI از تکنولوژی MRI برای اندازه‌گیری فعالیت‌های شناختی از طریق نظارت بر فشارخون بخش‌های خاصی از مغز استفاده می‌کند. فشار خون در نواحی که نورون‌ها فعال اند افزایش می‌یابد. این روش بینش درستی از فعالیت‌های نورن‌های مغزی به ما می‌دهد. این تکنیک این اجازه را به محققان داده‌است که به مغز و نخاع، بدون نیاز به استفاده از داروهای تزریقی و روش‌های حساسیت‌زا دسترسی یابند و این تکنیک، انقلابی در نقشه‌برداری از مغز ایجاد کرده است.
سوالات متداول
یک اسکن MRI چه مدت طول می‌کشد؟
اسکن ام آر آی بسته به این‌که کدام بخش از بدن آنالیز می‌شود و چند عکس مورد نیاز است، می تواند از ۲۰ تا ۶۰ دقیقه طول بکشد. اگر بعد از MRI تصاویر به اندازه کافی برای رادیولوژیست شفاف نباشد، آن‌ها می‌توانند درخواست کنند که بیمار بلافاصله دوباره تحت معاینه قرار بگیرد.
کسی که ارتودنسی یا موادپرکننده دارد می تواند تحت اسکن قرار بگیرد؟
گرچه ارتودنسی و یا موادپرکننده تحت تاثیر اسکن قرار نمی‌گیرند، اما آن‌ها ممکن است تصویر را مخدوش کنند. پزشک و تکنیسین قبل از اسکن، در این مورد بحث خواهند کرد. اگر تصاویر بیشتری نیاز باشد اسکن MRI ممکن است بیشتر طول بکشد.
آیا امکان تکان خوردن درون تونل وجود دارد؟
بسیار مهم است که هنگام اسکن MRI تا جای ممکن ساکن بمانیم. هر حرکتی فعالیت اسکنر را مخدوش و بنابراین تصویر بدست آمده را تار می‌کند. در اسکن‌های طولانی MRI ممکن است تکنیسین یک وقفه کوتاه در میانه روند اسکن ایجاد کند تا بیمار بتواند استراحت کند.
کسانی که ترس از فضای بسته دارند باید چه کنند؟
پزشکان و رادیولوژیست‌ها می‌توانند در تمام طول روند اسکن، با بیمار صحبت کنند و به هرگونه اضطرابی پاسخ دهند. MRIهای روباز در بعضی جاها برای بخش‌های خاصی از بدن وجود دارند، که می‌تواند به افرادی که کلستروفوبیا دارند کمک کند. بیماران قبل از اسکن می‌توانند برای کاهش اضظراب دارو نیز مصرف کنند.
آیا حتما لازم است که قبل از ام آر آی مواد کنتراست‌زا تزریق کنیم؟
مواد کنتراست‌زا می‌توانند با پررنگ‌تر کردن یک بافت خاص دقت تشخیص را افزایش دهند. بعضی از افراد ممکن است نیاز داشته باشند تا قبل از اسکن، یک ماده کنتراست‌زا تزریق کنند.
آیا خانم های باردار می‌توانند اسکن MRI داشته باشند؟
متاسفانه جواب ساده‌ای برای این پرسش وجود ندارد. به پزشک اجازه دهید تا قبل از اسکن از بارداری شما مطلع شود. مطالعات کمی در رابطه با اثرات جانبی ام آر آی بر حاملگی صورت گرفته است. با این حال دستوالعمل‌های منتشرشده در سال ۲۰۱۶ توجه بیشتری به این موضوع نشان داده اند. بهطور معمول، پزشکان تزریق مواد کنتراست‌زا به خانم های باردار را توصیه نمی‌کنند. اسکن MRI در سه‌ماهه‌ی اول باید محدود شود؛ مگر این‌که به اطلاعت بسیار ضروری نیاز باشد. اسکن MRI در سه‌ماهه‌ی دوم و سوم در محدوده ۳ تسلا (T) ایمن است. تسلا کمیت اندازه گیری قدرت میدان مغناطیسی است.
منبع : MEDICALNEWSTUDT
